“ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν”
Στη σύγχρονη εποχή αυτή η φράση χρησιμοποιείται για κάθε έργο που συναντά δυσκολίες και αδυνατεί να ολοκληρωθεί.
Οι μέρες για το μεγάλο μας ταξίδι φτάνουν, αλλά τα σχέδια μας ανατρέπονται για ακόμα μια φορά όταν από τις μεγάλες πλημμύρες στην κεντρική Ελλάδα, κόβεται ο δρόμος προς τα βόρεια.
Δεν πτοούμαστε όμως και μέχρι να δούμε τι θα γίνει, αποφασίζω να επισκεφτώ έναν φίλο μου στην περιοχή της Άρτας.
Η Άρτα αποτελεί έναν βυζαντινό και Ιστορικό παράδεισο στην Ήπειρο.
Πλήθος των μνημείων και των ιστορικών στοιχείων που διαθέτει, με πρώτο και καλύτερο, το επιβλητικό Γεφύρι της Άρτας.
Ξεκινάμε λοιπόν, και βρισκόμαστε στην Ιόνια Οδό, προς Άρτα.
Η διαδρομή χωρίζεται σε δύο μέρη, το ένα είναι η Εθνική Οδός, (ο Θεός να την κάνει) Πύργου - Πατρών η οποία είναι ένας από τους χειρότερους δρόμους στην Ελλάδα, και το κομμάτι της διαδρομής από Αντίρριο μέχρι Άρτα, η οποία είναι μια βελτιωμένη Εθνική Οδός.
Λίγο πριν φτάσουμε στα ΣΕΑ Αμφιλοχίας, νιώθω ένα τρέμουλο στο τιμόνι, δεν πήγαινα και γρήγορα, για να απολαύσω την διαδρομή, σταματάω δεξιά στο δρόμο, και βλέπω ότι έχω πάθει λάστιχο στο πίσω της μηχανής.
Με τον λίγο αέρα μέσα κατεβαίνω στην κοντινότερη περιοχή, που ήταν η Αμφιλοχία.
Ρωτώντας, βρίσκω ένα βουλκανιζατέρ, και ευτυχώς ήταν μόνο η βαλβίδα την οποία και αλλάξαμε.
Μας πήγε λίγο πίσω βέβαια, από τον χρόνο μας, αλλά δεν μας πείραξε.
Μετά την επισκευή, φεύγουμε τώρα ακολουθώντας την παλιά εθνική οδό, Αμφιλοχίας - Άρτας, μέσα στο πράσινο, και παραλιακά.
Φτάνουμε στην είσοδο της πόλης της Άρτας σε σχεδόν μισή ώρα.
Λίγα Λόγια...
ΑΡΤΑ
Η Άρτα είναι η πρωτεύουσα της Περιφέρειας Ηπείρου και του Δήμου Αρταίων, καθώς και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου μετά τα Γιάννενα με πληθυσμό 24.079 κατοίκους.
Στην είσοδο της πόλης βρίσκεται το φημισμένο πέτρινο Γεφύρι της Άρτας, σήμα κατατεθέν της πόλης, γνωστό από το ομώνυμο δημοτικό ποίημα.
Η πόλη είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας Αμβρακίας και έχει ιδιαίτερα σημαντική βυζαντινή παράδοση από την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1205-1479).
Η ίδρυση της αρχαίας Αμβρακίας τοποθετείται από τους αρχαιολόγους στο 625 π.Χ. Ιδρύθηκε από τον Γόργο, νόθο γιό του Κύψελου, τυράννου της Κορίνθου σε μια περιοχή που ανήκε στους Δρύοπες, και έλαβε μέρος στους Περσικούς πολέμους, διαθέτοντας επτά πλοία στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και πεντακόσιους οπλίτες στη Μάχη των Πλαταιών.
Στον Αμβρακικό κόλπο υπήρχε επίνειον της Αμβρακίας με το όνομα Άμβρακος. Η Αμβρακία και ο Άμβρακος συνδέονταν με την πλακόστρωτη ή σκυρόστρωτη (χαλικόστρωτη) Ιερά Οδό πλάτος 12 μέτρων, εκ της οποίας έχουν αποκαλυφθεί 300m κοντά στο στάδιο της Άρτας
Το 500 π.Χ. κτίσθηκε στην Αμβρακία ο μεγάλος Ναός του Απόλλωνος Σωτήρος. Τα ερείπιά του σώζονται κοντά στην Πλατεία Κιλκίς της σημερινής Άρτας. Επί βασιλέως Πύρρου, το 295 μ.Χ., η Αμβρακία έφτασε στη μέγιστη ακμή της, όντας πρωτεύουσα του βασιλείου του.
Ο Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μεγάλες οικοδομές, ναούς, αγάλματα και ζωγραφικούς πίνακες. Τότε χτίστηκε η αρχική μορφή του γεφυριού του Αράχθου, το Μικρό Θέατρο (κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο), το Μεγάλο Θέατρο (κοντά στον ναό του Απόλλωνα), και το Πρυτανείο (δίπλα στον ναό του Απόλλωνα).
Μετά την ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η περιοχή ακολούθησε την πορεία του Θέματος Νικοπόλεως. Περί το έτος 1000 μ.Χ. εμφανίζεται το όνομα Άρτα, από το λατινικό artus, arta, artum = στενός, στενή, στενό.
Κατ’ άλλη άποψη το όνομα προήλθε από το αρτίζομαι, και τη φράση «Άρτα αρτυμή του κόσμου» λόγω της παραγωγής σιτηρών που τάϊζε τον κόσμο.
Στην περιοχή υπάρχουν πολλές εκκλησίες που
χρονολογούνται από τον 9ο και τον 10ο αιώνα μ.Χ., η Άρτα αναφέρεται για
πρώτη φορά την εποχή που ο Νορμανδός Βοημούνδος Α΄ της
Αντιόχειας πολιόρκησε την πόλη.
Όταν
οι Λατίνοι κατέκτησαν στην Δ΄ Σταυροφορία την Κωνσταντινούπολη η Άρτα
καταγράφεται στην Λατινική διανομή, και εισήλθε στο μερίδιο της
Βενετίας.
Οι Βενετοί δεν πρόλαβαν να αναλάβουν τον έλεγχο, κατέφθασε ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας, ίδρυσε τη δυναστεία του και δημιούργησε το δικό του κράτος, το Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Το έτος 1449 μ.Χ., Οι Οθωμανοί φθάνουν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου το οποίο βρίσκεται σε παρακμή.
Οθωμανικές δυνάμεις αποβιβάζονται στα παράλια της Ηπείρου από την Πρέβεζα και την Άρτα μέχρι το Δυρράχιο της Αλβανίας και την καταλαμβάνουν.
Στις 28 Μαρτίου 1881, η Θεσσαλία και η Άρτα περιέρχονται στην Ελλάδα.
Αν και η ώρα του προγράμματος είχε περάσει, αποφασίζω να περάσω πρώτα από το Κάστρο της Άρτας, και τον πύργο του Ρολογιού, το οποίο χτίστηκε το έτος 1650 μ.Χ (Οθωμανικό Ρολόι της Άρτας), τα οποία βρίσκονται στο δρόμο μου.
Το κάστρο ήταν καλοδιατηρημένο, και η βόλτα μου μέσα σε αυτό κύλησε ευχάριστα.
Μικρό, αλλά εκθαμβωτικό, μιας και δεν έχει πολλά για να δεις.
Το Κάστρο της Άρτας
Το Κάστρο της Άρτας βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της πόλης της Άρτας. Χτίστηκε το 1230 μ.Χ από τον Μιχαήλ Β΄ Κομνηνό Δούκα, τον Δεσπότη του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Το κάστρο κατασκευάστηκε σε τρεις περιόδους:
· Πάνω στα απομεινάρια του αρχαίου τείχους (5ος - 4ος π.χ. αιώνας)
· κατά τη βυζαντινή εποχή (13ος αιώνας),
· και στην περίοδο της τουρκοκρατίας.
Στο βορειοανατολικό του τμήμα είναι χτισμένο πάνω στα τείχη της αρχαίας Αμβρακίας με οχυρούς πύργους σύμφωνα με τα μεσαιωνικά πρότυπα, κατασκευασμένοι ώστε να δέχονται τηλεβόλα.
Το σχήμα του κάστρου είναι πολύγωνο το οποίο διακόπτεται ανά 25μ. από ημικυκλικούς, τριγωνικούς ή πολυγωνικούς πύργους. Το πάχος του τείχους είναι 2,50 μέτρα και το ύψος φτάνει τα 10 μέτρα.
Το 1303 μ.Χ το κάστρο πολιορκήθηκε από τον Κάρολο τον Ανδεγαυό. Πολιορκήθηκε επίσης από τον Ανδρόνικο Γ' Παλαιολόγο (1328-1341) και τον 17 αιώνα από τον Λιμπεράκη Γερακάρη.
Η τελευταία πολιορκία έγινε από τους Έλληνες τον Νοέμβριο του 1821 κατά την διάρκεια της Πολιορκίας της Άρτας.
Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το κάστρο χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή.
Πύργος του Ρολογιού
Ο Πύργος του Ρολογιού είναι μνημείο Οθωμανικής περιόδου στην Άρτα και αποτελεί ένα από τα σύμβολα της πόλης.
Η κατασκευή του ορίζεται στα μέσα του 17ου αιώνα και είναι το παλαιότερο ρολόι στην Ήπειρο και ένα από τα παλαιότερα στον Ελλαδικό χώρο ενώ ταυτόχρονα ο αρχικός μηχανισμός του ρολογιού το καθιστούσε μοναδικό στο είδος του σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Το ρολόι υπήρξε στενά συνδεδεμένο με τις ιστορικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές της περιοχής και η κεντρική του θέση δίπλα στο κάστρο, το ανέδειξε σε σημείο αναφοράς.
Η πλατεία της Ώρας που υπήρχε μπροστά από το ρολόι, αποτελούσε ένα από τα πιο πολυσύχναστα μέρη της πόλης και τόπος συνάντησης για τις τρεις θρησκευτικές κοινότητες της Άρτας.
Φεύγω από το κάστρο και φτάνω με καθυστέρηση, στο ραντεβού μας το οποίο ήταν στο ξακουστό και φημισμένο Γεφύρι της Άρτας, για έναν καφέ.
Δίπλα μας ακριβώς και ο πλάτανος του Αλή Πασά.
Απολαμβάνοντας τον καφέ μας με την καλύτερη θέα, και μετά τις φωτογραφίες, διαμορφώνουμε και το υπόλοιπο πρόγραμμά μας, μιας και τώρα άλλαξε κατά πολύ λόγω χρόνου.
Όλα τα σημεία ενδιαφέροντος που είχα σχεδιάσει να δω ήταν πολλά και δυστυχώς θα περιοριστώ αυτή τη φορά σε κάποια που θεωρώ πιο σημαντικά.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ
ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ
Παράδοση και μαστοριά αποτελούν το μείγμα για το Γεφύρι της Άρτας, που ενώνει τις δύο πλευρές του Άραχθου ποταμού.
Από τις λαϊκές ιστορίες του παρελθόντος ακούγοντας αφηγήσεις των παλιότερων κατοίκων και από τους στίχους του ηπειρώτικου τραγουδιού, που αναφέρεται στην κατασκευή του γεφυριού, μεταφέρεται ο νους σε διαφορετική εποχή γεμάτη από θρύλους και ιστορίες άλλης πραγματικότητας.
Σήμερα στη επίσκεψη στο Γεφύρι της Άρτας ως επισκέπτης γνωρίζεις δείγμα της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής, λιτής και αυστηρής, χαρακτηριστικό δείγμα κατασκευής χωρίς την χρήση τσιμέντου.
Είναι κομψό, επιβλητικό και οι καμάρες του στηρίζονται σε ευρείες βάσεις.
Διακρίνεται για τη μοναδική αρχιτεκτονική του αλλά και για τους θρύλους που έχουν συνδεθεί με την κατασκευή του και κυρίως από το ομώνυμο θρυλικό δημοτικό τραγούδι που αναφέρεται στην θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα στα θεμέλια της γέφυρας.
Ακόμα και σήμερα η φράση “ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν” χρησιμοποιείται για κάθε έργο που συναντά δυσκολίες και αδυνατεί να ολοκληρωθεί. Η μεγάλη δυσκολία κατασκευής του ενέπνευσε την παράδοση, τον μύθο, την ποίηση, τη ζωγραφική και τη μουσική για να εξυμνηθεί ο δύσκολος αγώνας του ανθρώπου να πραγματοποιήσει μεγαλόπνοα σχέδια.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΓΕΦΥΡΙΟΥ
Το πέτρινο γεφύρι της Άρτας είναι το πιο ξακουστό στην Ελλάδα και αυτό βέβαια το οφείλει στον θρύλο για τη θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα.
Η αρχική κατασκευή του γεφυριού τοποθετείται στα χρόνια της κλασικής Αμβρακίας επί βασιλέως Πύρρου Α'. Αυτό είναι φυσικό, δεδομένου ότι σε αυτά τα μέρη αναπτύχθηκε αξιόλογος πολιτισμός από τα προχριστιανικά ακόμη χρόνια.
Οι αρχαίοι Αμβρακιώτες είχαν ανάγκη να κατασκευάσουν στο σημείο αυτό κάποιο πέρασμα, ένα γεφύρι, έργο που ασφαλώς θα βελτιωθεί στα ελληνιστικά χρόνια, όταν ο βασιλιάς Πύρρος Α' έκανε την Αμβρακία πρωτεύουσα του κράτους του, τον 3ο αιώνα π.Χ στην περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου, κι ακόμη αργότερα - στα ρωμαϊκά χρόνια - με την άνθηση της διπλανής Νικόπολης και την αύξηση της εμπορικής κίνησης.
Η μεγαλύτερη καμάρα ξαναχτίστηκε στην τουρκοκρατία που η διαδικασία της ανακατασκευής της δημιούργησε τους θρύλους και τα τραγούδια, εξαιτίας της δυσκολίας κατασκευής. Το γεφύρι πήρε την τελική του μορφή το 1612, που έγινε η τελευταία προσθήκη: ανυψώθηκε δηλαδή το οδόστρωμα, κυρίως στις χαμηλές καμπυλώσεις μεταξύ των καμάρων, για να γίνεται πιο εύκολα η διέλευση ιδιαίτερα της ψηλής καμάρας, και το γεφύρι πήρε τη σημερινή του όψη. Αυτή η τελευταία προσθήκη είναι πολύ ευδιάκριτη πάνω στην τοιχοποιία.
Το Γεφύρι της Άρτας πήρε την τελική του μορφή τα έτη 1602-1606 μ.Χ. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τη χρηματοδότηση της κατασκευής του Γεφυριού της Άρτας έγινε από έναν Αρτινό παντοπώλη, τον Ιωάννη Θιακογιάννη ή Γυφτοφάγο, ο οποίος προφανώς είχε εμπορικές δραστηριότητες και είχε ενδιαφέρον για τη διάβαση του Αράχθου ποταμού από τα μουλάρια με τα φορτία του, ή που έγινε ξαφνικά πλούσιος όταν αγόρασε από πειρατές καπάσες με λάδι, στις οποίες όμως αντί για λάδι βρέθηκε κρυμμένο χρυσάφι.
Ο θρύλος του Γεφυριού
Η ιστορική έρευνα καταδεικνύει ότι ο θρύλος αυτός βασίζεται σε μια ιστορική αλήθεια. Όταν οι Τούρκοι χρειάστηκαν γέφυρα για να περάσει ο στρατός τους προς τη νότια Ελλάδα ζήτησαν από τους ντόπιους να τους βοηθήσουν στην κατασκευή της.
Πολλοί Έλληνες προσφέρθηκαν να βοηθήσουν ελπίζοντας ότι θα κερδίσουν την εύνοιά τους. Μόλις όμως έμαθαν οι κάτοικοι τις προθέσεις των Τούρκων, πήγαιναν τη νύκτα και γκρέμιζαν ό,τι οι ίδιοι είχαν φτιάξει την ημέρα. Οι Τούρκοι προβληματίστηκαν από την κωλυσιεργία και ζήτησαν εξηγήσεις.
Οι ντόπιοι για να δικαιολογηθούν ισχυρίστηκαν ότι το γεφύρι ήταν στοιχειωμένο, με την ελπίδα ότι οι Τούρκοι δεν θα περνούσαν από εκεί.
Όμως ο Τούρκος διοικητής, οργισμένος από την κοροϊδία, διέταξε τη σύλληψη του πρωτομάστορα και της γυναίκας του και τη θανάτωσή τους. Όταν οι ντόπιοι έμαθαν τις εξελίξεις φοβήθηκαν και ολοκλήρωσαν το γεφύρι. Φρόντισαν όμως να καταραστούν όποιον διέσχιζε το γεφύρι.
Μετά την εθνεγερσία του 1821 και αναμένοντας την απελευθέρωσή τους από τον ελληνικό στρατό οι προηγούμενες κατάρες έγιναν ευχές.
Τα σύνορα της Ελλάδας
Το έτος 1881, όταν απελευθερώθηκε η Άρτα από τους Τούρκους , το γεφύρι ήταν τα σύνορα της ελεύθερης Ελλάδας με την οθωμανική αυτοκρατορία . Στο δυτικό άκρο του γεφυριού, υπάρχει ένα διώροφο νεοκλασικό κτήριο που χτίστηκε το 1864 μΧ από αυστριακό αρχιτέκτονα και σήμερα στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο Άρτας.
Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως Οθωμανικό φυλάκιο της Γέφυρας και αργότερα, μετά το έτος 1881 , ως Τελωνείο των Τούρκων.
Οι Γερμανοί και η βεβήλωση του μνημείου
Στο τέλος της δεκαετίας του 1930 στις αρχαίες βάσεις προστέθηκαν και τσιμεντένιες για τη στήριξη μιας ξύλινης γέφυρας, την οποία οι Γερμανοί κατακτητές, ενίσχυσαν με σιδηροδοκούς για τη διέλευση των οχημάτων τους.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1944 όταν οι Γερμανοί Ναζί αποχώρησαν, διέταξαν να ανατιναχθεί το πέτρινο Γεφύρι της Άρτας, αλλά ο Γερμανός αξιωματικός στον οποίο ανατέθηκε η αποστολή, αντιλαμβανόμενος την ιστορική και πολιτιστική αξία του μνημείου, δεν υπάκουσε στη διαταγή και το γεφύρι σώθηκε.
Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι κάποιος Γερμανός στρατιώτης Λούντβιχ, μάλλον αρχαιολόγος, γύρισε κρυφά πίσω και απενεργοποίησε τον εκρηκτικό μηχανισμό.
Η κρεμάλα στον πλάτανο του Αλή Πασά
Στην ανατολική όχθη του Αράχθου, κοντά στην αρχή της γέφυρας, μπροστά στην ταβέρνα - καφέ σώζεται ένα ακόμα σημαντικό ιστορικό σημείο, ο μεγάλος και ιστορικός πλάτανος του Αλή Πασά.
Λέγεται ότι κάτω από αυτό το τεράστιο δέντρο καθόταν ο Αλή Πασάς Τεπελενλής και απολάμβανε τον απαγχονισμό από τα κλαδιά του, όσων Ελλήνων καταδίκαζε σε θάνατο.
Σ’ αυτό το μακάβριο θέαμα μας μεταφέρει το δημοτικό τραγούδι: «Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος με τις ριζούλες στο νερό; Αλή πασάς επέρασε και δεν μπορώ να πιώ».
Το δημοτικό τραγούδι «Της Άρτας το Γιοφύρι» η ανθρωποθυσία και ο φόρος τιμής
Το γνωστό δημοτικό τραγούδι «της Άρτας το γεφύρι», που υπήρξε πρότυπο για παραλλαγές σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο, αναφέρεται στην ανθρωποθυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα για να μπορέσει να σταθεί το γεφύρι.
Το τραγούδι βασίζεται στη λαϊκή δοξασία ότι για να θεμελιωθεί γερά ένα κτίσμα πρέπει να θυσιαστεί κάποιο ζώο ή άνθρωπος, που θα πρέπει κατά κάποιον τρόπο να εντοιχιστεί στα θεμέλια. Δηλαδή η λαϊκή παράδοση από τους αρχαίους χρόνους απαιτεί θυσία στα θεμέλια των δύσκολων έργων, με κορύφωμα την ανθρωποθυσία, όπως στη γέφυρα της Άρτας.
Με το χτίσιμο της γυναίκας του Πρωτομάστορα στα θεμέλια πραγματοποιήθηκε η θυσία που απαιτούσαν τα στοιχειά του ποταμού προκειμένου να επιτρέψουν στους ανθρώπους να γεφυρώσουν τις δύο όχθες του ορμητικού Άραχθου.
Μέχρι και σήμερα όταν οι Αρτινοί διασχίζουν το γεφύρι της Άρτας λέγεται πως χαμηλώνουν τη φωνή και τα μάτια αποδίδοντας φόρο τιμής στην Πρωτομαστόρισσα, που με τη θυσία της αλλά και την αλλαγή της κατάρας της σε ευχές προσέφερε στους ντόπιους ένα μνημείο -σύμβολο στο πέρασμα του χρόνου.
Ο θρύλος του Γεφυριού της Άρτας έκανε το πέτρινο πέρασμα γνωστό με την βοήθεια του δημοτικού τραγουδιού. Η εικόνα του Γεφυριού έχει κοσμήσει πίνακες, κεντήματα, χαλκογραφίες, νομίσματα και ξυλόγλυπτα κάνοντας διαχρονικό και προσφέροντας του μια θέση ανάμεσα στα υπόλοιπα θρυλικά ελληνικά μνημεία.
Το δημοτικό τραγούδι «Της Άρτας το Γιοφύρι»
Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες
γιοφύρι εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι.
Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.
Μοιριολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες:
"Αλοίμονο στούς κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας,
ολημερίς να χτίζουμε το βράδυ να γκρεμιέται."
Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στό ποτάμι,
δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σαν χηλιδόνι,
παρά εκελάηδε κι έλεγε ανθρωπινή λαλίτσα:
"Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει,
και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,
παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα,
που έρχεται αργά τ' αποταχύ και πάρωρα το γιόμα."
Τ' άκουσ' ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει
Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ' αηδόνι:
Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα,
αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφύρι.
Και το πουλι παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε:
"Γοργά ντύσου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γιόμα,
γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφύρι."
Να τηνε κι εξαναφανεν από την άσπρην στράτα.
Την είδ' ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του.
Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει:
"Γειά σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες,
μα τι έχει ο πρωτομάστορας και είναι βαργιομισμένος;
"Το δαχτυλίδι το 'πεσε στην πρώτη την καμάρα,
και ποιος να μπει, και ποιος να βγει, το δαχτυλίδι νά 'βρει;"
"Μάστορα, μην πικραίνεσαι κι εγώ να πά σ' το φέρω,
εγώ να μπω, κι εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά 'βρω."
Μηδέ καλά εκατέβηκε, μηδέ στη μέση επήγε,
"Τράβα, καλέ μ' τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα
τι όλον τον κόσμο ανάγειρα και τίποτες δεν ήβρα."
Ένας πηχάει με το μυστρί κι άλλος με τον ασβέστη,
παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο.
"Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό μας!
Τρεις αδελφάδες ήμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,
η μια 'χτισε τον Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη
κι εγώ η πλιό στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι.
Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι,
κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες."
"Κόρη, τον λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε,
πο 'χεις μονάκριβο αδελφό, μη λάχει και περάσει."
Κι αυτή το λόγον άλλαζε κι άλλη κατάρα δίνει:
"Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι,
κι αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες,
τί έχω αδελφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει.
— Δημοτικό τραγούδι
Έφτασε η ώρα του φαγητού και αποφασίζουμε να φάμε κάτι γρήγορο, στο κέντρο της πόλης.
Το κέντρο άδειο, και λόγω ώρας, αλλά και ότι πολλοί έχουν φύγει για να περάσουν το σαββατοκύριακο σε κοντινά μέρη με καλή θάλασσα με κυρίαρχη περιοχή της Πρέβεζας.
Μετά το φαγητό ξεκινάμε για την επίσκεψη μας στον Ιερό Ναό Παναγίας Παρηγορήτισσας, που μου είχαν προτείνει ως κάτι ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ κι αυτό που τον έκανε μοναδικό ήταν η στήριξη του τρούλου του που γινόταν χωρίς κολώνες...!!!, που όπως διαπίστωσα κι εγώ σε λίγο, είχαν απόλυτο δίκιο.
Ιερός Ναός Παναγίας Παρηγορήτισσας
Η «αρχόντισσα της Άρτας», η εκκλησία της Παρηγορήτισσας βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του λόφου Περάνθης. Θεμελιώθηκε το 1285 από τον Νικηφόρο Α΄ Κομνηνό Δούκα.
Κτίσθηκε σε 2 φάσεις και από την μεγάλη σταυροπηγιακή μονή σήμερα σώζονται:
· Ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
· Η επιμελημένης τοιχοδομής Τράπεζα της μονής
· 16 κελιά χτισμένα ακανόνιστα με λίθους από κτίρια της αρχαίας Αμβρακίας.
· Στην ΝΔ πλευρά του μνημείου, ανασκάφηκε παλαιότερος ναΐσκος καθώς και οι συλημένοι κιβωτιόσχημοι τάφοι του.
Το σύστημα στήριγμα του κεντρικού τρούλου της Παρηγορήτισσας είναι πραγματικά πρωτότυπος και τολμηρότατος, εντυπωσιάζει τον επισκέπτη και κάνει τον ναό μοναδικό στον κόσμο. Το σχέδιο είναι το εξής:
· Σε κάθε γωνία του κεντρικού τετράγωνου χώρου τοποθέτησε από ένα ζευγάρι κίονες.
· Επάνω σε αυτούς τους κίονες τοποθέτησε οριζόντιους προβόλους μπηγμένους στους πλάγιους τοίχους, που αφήνουν ελεύθερο τον χώρο.
· Στις νέες αυτές προβολές τοποθετήθηκε δεύτερος όροφος κιόνων.
· Επάνω στους κίονες στήριξαν καμάρες.
· Τέλος επάνω στις κάμαρες κτίσθηκε ο τρούλος.
Το σύστημα αυτό, λοιπόν, μας δίνει ένα πυραμοειδές σχήμα, που αφήνει ελεύθερο χώρο για φωτισμό και επιπλέον επιτρέπει στον επισκέπτη να βλέπει τον τρούλο από την κεντρική είσοδο. Τα κιονόκρανα φαίνεται να είναι παρμένα από διάφορα κτίρια της Αμβρακίας, ακόμα και της αρχαίας Νικόπολης. Κάποιοι από τους κίονες, λόγω του μεγάλου βάρους που σήκωναν έσπασαν και έπεσαν.
Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, όταν ο Φαϊκ πασάς κατέλαβε την Άρτα προσπάθησε να αποσπάσει από τα μνημεία της Άρτας διάφορα γλυπτά για να στολίσει το τζαμί του. Ανάμεσα στα άλλα θέλησε να αφαιρέσει και κάποιους από τους κίονες στήριξης του τρούλου. Καθώς όμως προσπαθούσαν να τις πάρουν, οι πρόβολοι έσπασαν και σκότωσαν όλους τους ανθρώπους του πασά, μετά από αυτό δεν ξαναπροσπάθησε ποτέ κάτι ανάλογο ο Φαϊκ.
Η Παράδοση για το όνομα
Ο ναός και το όνομα της Παρηγορήτισσας τυλίγεται από έναν εξαιρετικά όμορφο λαϊκό θρύλο: ο πρωτομάστορας που έκτιζε το ναό, ήταν φημισμένος και γι' αυτό περιζήτητος τεχνίτης.
Κατά το κτίσιμο του ναού, λοιπόν, χρειάστηκε να λείψει μακριά για πολύ καιρό, καθώς τον είχαν καλέσει για να βγάλει τα σχέδια κάποιας άλλης εκκλησίας, και άφησε στο πόδι του τον βοηθό του. Εκείνος πανέξυπνος, άλλαξε τα σχέδια και η εκκλησία έγινε ασύγκριτα ωραιότερη, από ότι είχε αρχικά σχεδιαστεί.
Όταν ο πρωτομάστορας γύρισε και είδε το αποτέλεσμα, έσκασε από την ζήλια του. Για να τιμωρήσει τον βοηθό του για την πρωτοβουλία που πήρε, τον κάλεσε στην στέγη για να του δείξει κάποιο λάθος του και τον έσπρωξε από εκεί. Καθώς έπεφτε ο κάλφας όμως, πιάστηκε από τον πρωτομάστορα και τον παρέσυρε και εκείνον στην πτώση.
Ο λαός πιστεύει ότι τα κουφάρια και των δύο απολιθώθηκαν και σώζονται στο πίσω μέρος της εκκλησίας ως δύο κοκκινωπές πέτρες. Η Παναγία φανερώθηκε στην μάνα του κάλφα για να την παρηγορήσει για τον άδικο χαμό του γιου της. Έτσι πήρε και ο ναός το όνομά του.
Από εκεί φεύγουμε για να επισκεφτούμε έναν άλλο Βυζαντινό Ναό της Αγίας Θεοδώρας, πραγματικό στολίδι κι αυτός.
Παρότι ο αρχικός ναός ιδρύθηκε προς τιμή του Αγίου Γεωργίου, σήμερα τιμά την Αγία Θεοδώρα, τη βασίλισσα και πολιούχο της Άρτας, συνδέοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της πόλης.
Ναό της Αγίας Θεοδώρας
Ο αρχικός ναός κτίστηκε τον 11ο αι. σε μορφή τρίκλιτης βασιλικής. Το 1270 η βασίλισσα Θεοδώρα ανακαίνισε την εκκλησία, που λειτουργούσε σαν γυναικείο μοναστήρι, και πρόσθεσε τον νάρθηκα και τα δύο αετώματα.
Το 13ο αι. προστέθηκε ο εξωνάρθηκας και οι δύο πεσσοστήρικτοι παρανάρθηκες.
Η βασίλισσα Θεοδώρα μετά τον θάνατο του συζύγου της μόνασε στη μονή μέχρι το τέλος της ζωής της.
Ο πυλώνας που οι ντόπιοι ονομάζουν Δόξα είναι ότι απέμεινε από τον παλιό περίβολο του ναού. Πρόκειται για τοξωτή πύλη, αψίδα εξ ολοκλήρου πλίνθινη και φέρει διακόσμηση. Ο ναός αποτελείται από νάρθηκα και εξωνάρθηκα.
Επίσης τα παράθυρα του μεσαίου κλίτους σχηματίζουν ένα είδος υπερυψωμένου φωταγωγού, που καταλήγει σε δίκλινη στέγη.
Στην είσοδο του ναού σώζεται ο τάφος της Αγίας. Δεν σώζεται στην αρχική του μορφή, γιατί όταν τον άνοιξαν για να γίνει η αποκομιδή των λειψάνων αναγκάστηκαν να καταστρέψουν το μαρμάρινο περίβλημά του.
Στο εσωτερικό του βρέθηκαν σπασμένα κομμάτια διακοσμημένου μαρμάρου, που αποδείκνυε ότι ο τάφος είχε καταστραφεί από κάποιον ιερόσυλο παλαιότερα. Η σημερινή, τρίτη μορφή ανασυγκροτήθηκε με χρήση παλιών και νέων κομματιών και φέρει δυο ανάγλυφες πλάκες.
· Η πλάκα που βλέπει στο εσωτερικό του ναού απεικονίζει ρόδακες, ανθέμια και δύο δράκοντες. Η τεχνοτροπία θυμίζει δυτικές επιρροές.
· Η πλάκα που βλέπει στον νάρθηκα του ναού απεικονίζει την Αγία Θεοδώρα και τον γιο της Νικηφόρο. Παραπλεύρως εικονίζονται και οι δύο αρχάγγελοι, που όπως είναι γνωστό αποτελούσας τους προστάτες των Κομνηνοδουκάδων, δεσποτών της Ηπείρου.
Και οι δύο πλάκες χρονολογούνται τον 13ο αιώνα.
Επόμενος σταθμός μας η Κορωνησία.
Μέσα από μια στενή λωρίδα δρόμου και σε 20 χιλιόμετρα, φτάνουμε στο πανέμορφο νησάκι, ανεξερεύνητο από τον πολύ κόσμο.
Εδώ να πω πως και για μένα ήταν άγνωστο, μέχρι που μου το είπαν ως ένα ωραίο αξιοθέατο στην Άρτα.
Ο δρόμος μέχρι να καταλήξετε στον προορισμό σας είναι πραγματικά συγκλονιστικός, το ταξίδι θα σας κάνει να νιώσετε ότι περπατάτε πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας, έτσι όπως θα κινείστε ανάμεσα στις λιμνοθάλασσες που χωρίζονται μεταξύ από αυτόν τον στενό δρόμο που καταλήγει στο νησάκι.
Στον δρόμο της λιμνοθάλασσας συναντάμε τα φυλάκια των ιχθυοκαλλιεργητών, και σαν υδροβιότοπος κάθε λογής πτηνά, όπως τα υπέροχα φλαμίγκος που ξεκουράζονταν και τρέφονταν στην λίμνη.
Η πλατεία του χωριού μεγάλη με κάποιες ομπρέλες μπροστά στην παραλία, ένα καφέ, και πολλά γιοτ στο λιμανάκι της.
Η πρώτη μας στάση γίνεται στον βυζαντινό ναό της Παναγίας ο οποίος χρονολογείται περίπου στον 7ο αιώνα.
Επόμενη σταση στο Κάστρο της Κορωνησίας, που πλέον λειτουργεί ως βιβλιοθήκη.
Συνεχίζουμε για την παραλία της Κορωνησίας στην πίσω πλευρά, που δεν θα πω ότι ήταν και η πιο όμορφη και ιδανική για μπάνιο.
Επιστροφή στην πλατεία με το ηλιακό ρολόι των προσκόπων, και το καραβάκι, που την στιγμή του ηλιοβασιλέματος είναι ότι πρέπει για μια φωτογραφία και θα σας μαγέψει.
Όσοι επιθυμούν την απόλυτη ηρεμία και χαλάρωση μπορούν να μείνουν στο απομονωμένο νησάκι, αλλά υπάρχουν λίγα διαθέσιμα δωμάτια.
Για τους λάτρεις των ψαροταβέρνων εδώ θα βρείτε καθημερινά εκλεκτά θαλασσινά και προπαντός φρέσκα.
Αυτόν τον ξεχωριστό τόπο αποκαλούν πολλοί και «Πολυνησία της Ελλάδας», όχι για τις μαγευτικές, εξωτικές παραλίες του, αλλά για τα πολλά μικρά καταπράσινα νησάκια - βραχονησίδες που βρίσκονται τριγύρω του.
Η Κορωνησία σίγουρα είναι ένα μέρος που δε μοιάζει με οτιδήποτε άλλο θα συναντήσετε στη ζωή σας. Λιτό, καθημερινό, προσβάσιμο και την ίδια στιγμή τόσο αλλιώτικο και γαλήνιο που σε σαγηνεύει.
Έτσι λοιπόν φτάνει αργά το βραδάκι, και εφόσον δεν είχα σχεδιάσει την διανυκτέρευση μου στην Άρτα, ήρθε η ώρα να αποχαιρετήσω τους καλούς μου φίλους και να τους ευχαριστήσω που με συνόδεψαν και με ξενάγησαν στον όμορφο τόπο τους, με την ελπίδα και την υπόσχεση να ξαναπάω, αλλά για περισσότερες ημέρες αυτή τη φορά, έτσι ώστε να καταφέρω να δω ακόμα περισσότερα από αυτόν τον υπέροχο τόπο.
Εν κατακλείδι,
Η Άρτα έχει απίστευτη ομορφιά, διαθέτει πολλά ιστορικά, θρησκευτικά και φυσιολατρικά σημεία ενδιαφέροντος και είναι μια πόλη της Ελλάδας πασίγνωστη αλλά όχι και τόσο διαφημισμένη, αν και θα έπρεπε.
Αξίζει την επίσκεψη σας που οπωσδήποτε πρέπει να κάνετε...
Εις το Επανιδείν
